Eth sindic d’Aran, Francés Boya, a participat en acte commemoratiu organizat per Ajuntament de Lleida, pr’amor que, fòrça important entara istòria dera Val d’Aran, eth rei Jaime II autregèc en castèth Era Querimònia, en an 1313. Tanben acuelhec era coronacion de Jaime I, eth maridatge de Ramon Berenguer IV e Peronella d’Aragon e eth Pariatge d’Andòrra, entre d’auti hèts.
 
Damb era preséncia der alcalde de Lleida, Àngel Ros; er arquevèsque d’Urgelh e coprince d’Andòrra, Joan-Enric Vives; eth cap de Govèrn d’Andòrra en foncions, Jaume Bartumeu; e eth conselhèr de Cultura dera Generalitat, Ferran Mascarell; eth sindic a destacat que damb era restauracion deth castèth “Aran recupère ua part dera sua dignitat coma pòble damb identitat e autogovèrn pròpris”.
 
De hèt, er autrejament d’Era Querimònia “constituís dilhèu er hèt mès important dera istòria dera Val d’Aran, pr’amor que consolide e apuntale es institucions pròpries dera Val”. Entà Boya, “aguestes institucions non an sentit se non son ath servici deth benèster dera gent que viu en aguesta tèrra”.
 
Era commemoracion istorica a estat amenizada damb era actuacion dera Còlha de Santa Maria de Mijaran e eth balh de respècte des gegants de Lhèida.
 
Era Querimònia ei un recuelh de costums e usatges consuetudinaris que retorne era Val ara corona dempús d’un long litigi damb França e eth rei de Malhòrca, e recompense era adesion des aranesi damb naui privilègis. Recuelh, ath delà, franquesa per censaus, donacions, dòts, successions, eca. liures de tota servitud reiau a cambi deth pagament d’un unic tribut ath rei (eth galin reiau). Era Querimònia a estat confirmada per toti es monarques dera corona catalanoaragonesa e pes reis d’Espanha.
 
Eth Castèth deth Rei – La Suda siguec palai e residéncia des reis enes sues estades en Lhèida pendent era Edat Mieja. S’a coneishut damb eth nòm de La Suda, ua paraula d’origen arab que signifique òbra fòrta e lòc de podèr politic e militar.